اگر مادر یک نوزاد یا کودک هستی، احتمالاً بارها با علائمی مثل بالا آوردن شیر، بیقراری بعد از غذا یا سرفههای مکرر مواجه شدی؛ علائمی که ممکنه نشونه رفلاکس معده در نوزادان و کودکان باشه. رفلاکس به برگشت محتویات معده به مری گفته میشه و علت اصلی بالا آوردن شیر یا غذاست. این اتفاق در سالهای اول زندگی کاملاً شایعه و بیشتر نوزادان درجاتی از برگشت غذا به مری را تجربه میکنن.
این حالت که به آن رفلاکس فیزیولوژیک میگن، معمولاً گذراست و با رشد کودک و تکامل سیستم گوارش، اغلب تا ۱۲–۱۸ ماهگی خودبهخود کمتر میشه و اگه به خواب و وضعیت رشد و سلامت جسمی کودک آسیب نزنه، نیاز به درمان خاصی نداره. با این حال، زمانی که رفلاکس باعث بالا آردن مکرر شیر، بیقراری بعد از غذا، اختلال خواب یا مشکلات تغذیهای مثل کاهش وزن بشه، حتما لازمه تحت نظر پزشک از دارو برای کاهش و کنترل علائم رفلاکس در کودک استفاده بشه.
انتخاب درست غذاها، الگوی تغذیه و حتی نحوهی نشستن کودک بعد از غذا میتونه شدت علائم رو کم کنه. به همین دلیل، شناخت غذاهای مناسب برای رفلاکس کودک و همچنین غذاهای ممنوع برای رفلاکس کودک به مادران عزیز این آگاهی رو میده که به فرزندانشون کمک کنن که آرامش بیشتری داشته باشن و تجربه شیر خوردن و غذا خوردنشون راحتتر شه.
در این مقاله میخوایم با هم بررسی کنیم که چطور میشه کنترل رفلاکس کودک با تغذیه رو بهصورت عملی و روزمره مدیریت کرد.
تغذیه کودکان مبتلا به رفلاکس: نقش تغذیه در کنترل علائم
تغذیه نقش مؤثری در کنترل شدت علائم رفلاکس معده در نوزادان و کودکان داره. در واقع، وقتی مواردی مثل حجم غذا، ترکیب غذا، دفعات غذا خوردن و قوام غذا متناسب با شرایط کودک باشه، میشه از بازگشت محتویات معده به مری جلوگیری کرد یا حداقل آن را کاهش داد و تجربه شیر خوردن یا غذا خوردن رو برای کودک و مادر راحتتر کنه.
در رابطه با کنترل رفلاکس کودک با تغذیه، موارد زیر تاثیرگذاره:
- حجم و دفعات تغذیه: وعدههای سنگین باعث فشار روی معده و افزایش رفلاکس معده در کودکان میشه، پس بهتره حجم غذای کودک رو در وعدههای غذایی مثل ناهار و شام کمتر و تعدادش رو بیشتر کنین مثلا حجم ناهار کودک رو نصف کنین و در دو وعده با فاصله حدود یک ساعت بهش بدین.
- سرعت تغذیه: خوردن غذا یا شیر به آرامی، فشار معده رو کم میکنه و علائم رفلاکس رو کاهش میده. بنابراین کودکان رو تشویق کنین که به آرامی غذا بخورن و محیط غذاخوردن هم آرام و به دور از تنش، استرس و عوامل حواسپرتی باشه.
در رابطه با شیرخواران، اگر کودک با صدا شیر میخوره، چون هوای بیشتری وارد معدهشون میشه علائم رفلاکس رو تشدید میکنه. یه راهکار مناسب اینه که بین شیر خوردنشون در یک وعده فاصله بندازین؛ یعنی مثلا اگر کودک بیست دقیقه شیر میخوره، بعد از ده دقیقه مقداری صبر کنیم و آروغ کودک رو بگیریم و بعد مجدد بهش ده دقیقه شیر بدین.
برای کودکانی که شیر خشک میخورن، سایز سوراخ شیشه شیر نباید بزرگ باشه چون کودک مجبور میشه سریعتر شیر بخوره و با این کار هوای بیشتری وارد معدهاش میشه و شدت ریفلاکس رو تشدید میکنه.
- قوام و ترکیب غذا: غذاهای چرب مثل فستفود و سرخکردنیها، غذاهای آبکی مثل سوپ یا آش رقیق شدت علائم رفلاکس رو بیشتر میکنه. بنابراین تا جای ممکن مصرف این دسته از غذاها را در برنامهغذایی کودک محدود کنین.
- وضعیت کودک بعد از غذا: دراز کشیدن یا خوابیدن بلافاصله بعد از شیر یا غذاخوردن در کودکان علائم رفلاکس رو تشدید میکنه بنابراین اگه کودک شیرخواره حتما حدود 20 دقیقه او را به حالت عمودی در آغوش بگیرید و در کودکان بزرگتر حدود بیست الی 30 دقیقه بعد از تغذیه، اثر مثبت داره.
- روش تغذیه تکمیلی: در تغذیه کودکان مبتلا به رفلاکس اگر از روش BLW (تغذیه مستقل کودک) برای دادن غذای کمکی به کودک استفاده کنین شدت رفلاکس کمتر میشه. چون بافت و قوام غذاهای انگشتی از غذاهای پوره شده بیشتره و همین به کاهش علائم رفلاکس در کودک کمک میکنه. البته برای شروع غذای کمکی با روش BLW حتما کودک باید به سن مناسب رسیده باشه و آمادگیهای لازم رو برای این روش داشته باشه، همچنین مادر باید آموزش تخصصی در این زمینه از مشاور تغذیه ببینه.
رعایت این نکات ساده تغذیهای، شدت علائم رفلاکس رو در کودک کم میکنه. بنابراین کنترل رفلاکس کودک با تغذیه میتونه بخش مهمی از درمان محسوب شه.
غذاهای مناسب برای رفلاکس کودک
انتخاب غذاهای مناسب رفلاکس کودک رو به میزان قابل توجهی کاهش میده و تجربه غذا خوردن کودک رو آرامتر و لذتبخشتر میکنه. غذاهای سبک، کمچرب و قابل هضم بهترین گزینه برای کودکان مبتلا به رفلاکس هستند.
در ادامه چند نمونه از غذاهای مناسب برای رفلاکس کودک رو با هم بررسی میکنیم:
- غلات و حبوباتی که نفخزایی کمتری دارن:
برنج نرم، جو دوسر و آرد گندم سبوسدار که به خوبی پخته شده باشند. این غذاها حجم معده را پر نمیکنند و به آرام شدن رفلاکس کمک میکنن. از بین حبوبات عدس، دال عدس و ماش نفخزایی کمتری دارن و کودکان بهتر اونها رو تحمل میکنن اما باز هم لازمه که قبل از مصرف، از روز قبل در آب بگذارین و هر چند ساعت یکبار آبش رو عوض کنین که نفخشون کمتر شه و علائم رفلاکس کاهش پیدا کنه.
- سبزیجات پخته یا پوره شده:
سوپرفودهایی مثل هویج، کدو، سیبزمینی و کدوحلوایی به شکل پوره یا بخارپز برای کودکان بالای ۶ ماه مناسب است. سبزیجات سبک و قابل هضم، تحریک معده رو کاهش میدن و جز غذاهای مناسب برای رفلاکس کودک هستن.
- پروتئینهای کمچرب:
مرغ و ماهی پخته، تخممرغ آبپز یا نیمرو (برای سن مناسب) میتونن گزینههای خوبی باشند.
چربی زیاد میتونه رفلاکس را تشدید کنه، بنابراین گوشت چرب یا سرخ شده مناسب نیست.
- میوههایی که اسیدیته کمتری دارن:
موز، انبه، هندونه، طالبی، انجیر و گلابی برای کودکانی که رفلاکس دارن مناسبه.
- پروبیوتیکها:
مصرف پروبیوتیکها مثل کفیر (برای کودکان بالای یک سال)، ماست و پنیر پروبیوتیک علاوه براینکه به سلامت روده و تقویت سیسستم ایمنی کودک کمک میکنه، علائم رفلاکس رو هم کم میکنه.
- شیر خشک مناسب:
در تغذیه کودکان مبتلا به رفلاکس، شیر مادر یا شیر خشک استاندارد، با توجه به توصیه پزشک، بهترین انتخاب هستن. دقت کنین که شیر خشک کودکی که رفلاکس داره داغ نباشه، بلکه ولرم و گرم باشه. شیر سرد نفخ و ریفلاکس رو بیشتر میکنه. همچنین شیشه شیر کودک رو نباید خیلی هم بزنین چون حبابهای ایجاد شده باعث تشدید ریفلاکس میشه، بنابراین بعد از اینکه شیرخشک کودک رو درست کردین چند دقیقه اون رو کنار بگذارین که حبابهاش از بین بره و بعد به بچه بدین.
غذاهای نامناسب برای رفلاکس کودک
کودکانی که رفلاکس دارن معمولاً با بعضی غذاها حساسیت بیشتری نشون میدن و این غذاها میتونن باعث برگشت بیشتر محتویات معده و تشدید علائم رفلاکس شه. در ادامه با غذاهای نامناسب برای رفلاکس کودک بیشتر آشنا میشیم:
- غذاهای چرب و سرخشده:
سیبزمینی سرخکرده، کتلت و شامی سرخشده، هاتداگ و سوسیس، غذاهای سرخشده و خورشهای چرب و…، جز غذاهای نامناسب برای رفلاکس کودک هستن چون باعث دیرخالیشدن معده و تشدید علائم رفلاکس میشن.
- غذاهای اسیدی:
هر غذایی که اسیدیته بالایی دارد میتواند باعث تحریک مری و تشدید رفلاکس شود. مثل: پرتقال، لیمو، نارنگی، آناناس، توتفرنگی، کیوی، گوجهفرنگی خام و رب زیاد، سسهای گوجهای و… هم دسته دیگری از غذاهای نامناسب برای رفلاکس کودک هستن. این غذاها معمولاً بعد از خوردن باعث سوزش معده کودک میشوند. همچنین موز و سیب در برخی از کودکانی که رفلاکس دارن معمولا تحمل نمیشه؛ بنابراین اگر کودکتون بعد از خوردن این میوهها بیقرار میشن اونها رو از برنامه غذاییشون برای مدتی حذف کنین.
- نوشیدنیهای محرک:
نوشابههای گازدار و نوشیدنیهایی که مقدار زیادی کافئین دارن مثل: چای غلیظ، قهوه، شکلات و نسکافه هم جز غذاهای نامناسب برای رفلاکس کودک هستن و علائم رفلاکس رو در کودکان تشدید کنن.
- غذاهایی که باعث نفخ میشوند:
حبوبات (بهویژه اگر خوب خیس نخورن و به مقدار کافی پخته نشوند، البته عدس، دال عدس و ماش بهتر تحمل میشوند)، سبزیجات خانواده کلم مثل کلمقرمز، کلمسفید، گلکلم و کلم بروکلی اگر به صورت خام برای کودک مصرف شوند شدت رفلاکس رو تشدید میکنن؛ پس حتما به صورت پخته مصرف شوند.
- غذاهای تند و پر ادویه:
فلفل، ادویه زیاد، نعنا، ترشیها، غذاهای شور یا دودی، برای کودکان مبتلا به رفلاکس اصلاً مناسب نیستن و تحریککننده مخاط دستگاه گوارش هستن.
- غذاهای خیلی رقیق:
غذاهای رقیق مثل سوپ، آش و آبگوشت بهراحتی از معده بالا میآیند و رفلاکس را تشدید میکنن.
جمعبندی
رفلاکس معده در نوزادان و کودکان یک مشکل شایع اما قابلکنترله؛ بهخصوص وقتی والدین بدونن چه عواملی اون رو تشدید یا کنترل میکنن. بیشتر موارد رفلاکس خفیف و فیزیولوژیک هستن و با رشد کودک و کاملتر شدن دریچه معده، بهتدریج بهتر میشه.
تغذیه نقش مهمی در مدیریت رفلاکس داره. انتخاب غذاهای مناسب برای رفلاکس کودک مثل غذاهای کمچرب، غلیظ، کم ادویه و غذاهایی که راحت هضم میشن، میتونن علائم رو کنترل کنن، درحالیکه انتخاب غذاهای نامناسب برای رفلاکس کودک مثل: غذاهای چرب، اسیدی، نفاخ، رقیق یا تحریککننده معمولاً باعث برگشت بیشتر و بیقراری کودک میشوند. والدین با رعایت چند نکته ساده مثل حجم کم غذا و زیاد کردن تعداد وعدهها، تغذیه در فواصل مناسب و انتخاب مواد غذایی مناسب میتوانن تا حد زیادی رفلاکس را کنترل کنند.
در نهایت، اگر کودک دچار علائم شدید مثل عدم وزنگیری، بیقراری مداوم، استفراغ خونی یا علائم تنفسی میشود، مراجعه به پزشک و مشاور تغذیه برای تنظیم برنامهغذایی لازمه. با مدیریت صحیح، بیشتر کودکان طی چند ماه تا چند سال کاملاً از رفلاکس عبور میکنن و دورهای طبیعی از رشد را پشت سر میگذارن.
در صورت تمایل به دریافت مشاوره در زمینه تغذیه کودک خود از طریق فرم زیر با ما در ارتباط باشید:
