دوران کودکی دوران شکل‌گیری عادت‌های غذایی و سبک زندگی‌ست. خیلی از اوقات عادت‌هایی که از سنین کم در کودک ایجاد می‌شه تا بزرگسالی همراه فرد می‌مونه و روی انتخاب‌ها و سلامت فرد تاثیرگذاره. یکی از چالش‌هایی که در کودکان رایجه و والدین رو نگران کرده چاقی و لاغری کودکان است. در این مقاله به طور خلاصه درباره چاقی و لاغری کودکان، علل، عوارض، و روش‌های درمان صحبت می کنیم.
چاقی کودکان، زنگ خطری که باید جدی بگیریم
امروزه به دلیل مصرف زیاد فست‌فودها، غذاهای فرآوری شده، شیرینی‌ها و تنقلات، سبک زندگی کم تحرک مشکل اضافه وزن و چاقی در کودکان در سراسر دنیا ار جمله ایران، در حال افزایشه. چاقی در دوران کودکی یه تفاوت اساسی با چاقی در دوران بزرگسالی داره، در افراد بزرگسال با چاق شدن فقط حجم سلول‌های چربی بیشتر می‌شه اما در کودکان علاوه بر حجیم شدن سلول‌های چربی، تعداد این سلول‌ها هم بیشتر می‌شه چون بچه‌ها در سن رشد هستن و مرتب این تقسیم سلولی رخ می‌ده. بنابراین اگر کودکی از سنین پایین اضافه وزن داره یا چاقه بسیار مهمه که با روش اصولی به وزن نرمال برای سنش برسه و با اون چاقی وارد سن بلوغ نشه یا اگر در سن بلوغه با چاقی وارد بزرگسالی نشه چون اگر فرد با چاقی وارد بزرگسالی شه به سختی می‌تونه وزنش رو کم کنه.
دقت کنید که اگه فرزندتون اضافه وزن داره یا چاقه، حتما باید با روش اصولی تحت نظر مشاور تغذیه به وزن ایده‌آل برای سنش برسه چون اگر حجم غذای کودک خیلی کم شه و کاهش وزن غیراصولی داشته باشه به رشدش آسیب جبران‌ناپذیری می‌زنه.
برای گرفتن مشاوره و برنامه‌غذایی مناسب همین الان فرم زیر رو پر کن.
چاقی بچه‌ها از کجا شروع می‌شه؟ ژنتیک، غذا یا سبک زندگی؟
عوامل مختلفی باعث چاقی کودکان می‌شه که در ادامه به چند مورد اشاره می‌کنیم:
تغذیه نامناسب
مصرف زیاد غذاهای پرکالری در طول روز مثل: شیرینی، نوشابه، فست‌فود، کیک، چیپس، پفک، شکلات و… باعث می شه بدن انرژی بیشتری از نیاز واقعیش دریافت کنه و این انرژی اضافی در بدن به صورت چربی ذخیره می‌شه و مرور زمان باعث اضافه‌وزن و چاقی می‌شه. مصرف زیاد غذاهای پرکالری که چرب، شور یا شیرین هستن باعث تغییر ذائقه کودک و کاهش تمایل او به خوردن غذاهای سالمی مثل میوه‌ها و سبزیجات می‌شه.
کم تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی
امروزه بچه‌ها به مدت طولانی مشغول بازی با گوشی یا تبلت می‌شن و ساعت‌ها پای کارتون و برنامه‌های تلویزیون هستن. بنابراین انرژی کمتری می‌سوزونن و این انرژی اضافی به صورت چربی در بدن‌شون ذخیره می‌شه. از طرفی فعالیت بدنی باعث تنظیم و کنترل اشتها در بچه‌ها می‌شه و تحریک ترشح هورمون رشد می‌شه که به رشد جسمی اون ها خیلی کمک می‌کنه.
مسائل روانی و عاطفی
برخی از کودکان وقتی استرس دارن و مضطرب می‌شن دچار پرخوری عصبی می‌شن و ممکنه خوردن خوراکی‌های شیرین و پرکالری رو به عنوان راهی برای آرام شدن انتخاب می‌کن. این رفتار به مرور به یک عادت تبدیل می‌شه و بدون اینکه کودک واقعا گرسنه باشه کودک به سمت پرخوری می‌ره. بنابراین خیلی مهمه که محیط عاطفی امن، صمیمی و مثبتی برای کودک‌مون فراهم کنیم و در شرایطی که کودک بی قراری می‌کنه والدین باید به جای استفاده از غذا به عنوان پاداش یا وسیله‌ای برای آرام کردن کودک از روش‌های دیگری مثل صحبت کردن، نوازش و فعالیت‌های سرگرم‌کننده استفاده کنند.
ژنتیک
با اینکه ژنتیک می‌تونه در بروز اضافه وزن و چاقی کودکان نقش داشته باشه اما به تنهایی نقش تعیین‌کننده‌ای نداره، بلکه سبک زندگی، تغذیه و فعالیت بدنی نقش بسیار کلیدی‌تر و مهم‌تری دارن. بنابراین حتی اگر سابقه چاقی در خانواده وجود داشته باشه، با ایجاد سبک زندگی سالم و عادات غذایی درست می‌توان از بروز چاقی در کودک جلوگیری کرد.
به نظرت چاقی در بچه‌ها فقط ظاهرش بده یا شروع مشکلات جدی‌تریه؟
چاقی، التهاب مزمن در بدن
چاقی در بچه‌ها فقط یه مشکل ظاهری نیست، بلکه شروع خیلی از بیماری‌های مزمن مثل: دیابت، فشارخون، مشکلات قلبی- عروقی و… ست. یادت باشه چاقی یه التهاب همیشگی در بدن ایجاد می‌کنه و سلول‌های چربی مواد التهابی در بدن آزاد می‌کنن که به مرور زمان زمینه‌ساز بروز بیماری‌های مزمنی می‌شه که در بالا اشاره کردیم.
اما موضوع به اینجا ختم نمی‌شه…
بلوغ زودرس
یکی دیگه از عوارض جدی و مهم چاقی در بچه‌ها بلوغ زودرسه. با رسیدن به سن بلوغ صفحات رشد استخوانی بسته می‌شن و رشد قدی بچه‌ها متوقف می‌شه. این بچه‌ها شاید در سنین کودکی نسبت به همسالانشون قد بلندتری داشته باشن اما با بلوغ زودرس رشد قدشون متوقف می‌شه و در نهایت معمولا قد کوتاه‌تری در آینده دارن.
مشکلات روانی و اجتماعی
عوارض چاقی فقط به مشکلات جسمی محدود نمی‌شه و خیلی از اوقات به روان بچه‌ها آسیب می‌زنه و می‌تونه باعث کاهش اعتماد به نفس، گوشه‌گیری و افسردگی در اون‌ها بشه. این بچه‌ها معمولا در جمع همسالانشون دچار تمسخر می‌شن و بسیاری از اون‌ها در فعالیت‌های ورزشی و بازی‌های گروهی شرکت نمی‌کنن. به همین دلیل روز به روز احساس تنهایی و طرد شدگی بیشتری رو حس می‌کنن که در طولانی مدت می‌تونه به اضطراب، پرخوری عصبی و حتی تشدید اضافه وزن منجر شه.
چطور می‌شه جلوی چاقی بچه‌ها رو گرفت و بهشون کمک کرد که سالم بمونن؟
هر جا متوجه شدی که کودکت تپله به جای اینکه نگران شی و به طور مستقیم به بچه فشار بیاری که کمتر غذا بخور و… که اغلب نتیجه عکس می‌ده، حتما با یه مشاور تغذیه صحبت کن و ازش کمک بگیر. چون اگه حجم غذای کودکت رو اشتباه کم کنی به رشدش آسیب جدی و جبران ناپذیری وارد می‌کنی.
با اصلاح سبک‌زندگی، رژیم‌غذایی و تشویق کودک به داشتن تحرک و فعالیت‌بدنی می‌تونیم به فرزندانمون کمک کنیم که به وزن ایده‌آل مناسب سن‌شون برسن و سلامتی شون رو هم در سنین کودکی و هم بزرگسالی تضمین کنیم.
لاغری در بچه‌ها، دغدغه‌ای که نباید نادیده گرفته بشه
مامان عزیز اگه کودکت لاغره اولین قدم اینه که علت لاغریش مشخص شه و بعد اقدامات مناسب رو برای اصلاح وزنش انجام بدیم. فقط حواست باشه به هیچ عنوان نسبت به این موضوع نباید بیخیال باشی و یا سطحی از کنار این موضوع بگذری چون هرچه از دوران طلایی رشد کودکت فاصله بگیری و اصلاح عادت‌های اشتباه هم برای کودکت سخت می‌شه و هم خودت چالش بیشتری پیدا می‌کنی. پس هر جا متوجه شدی که یه جای کار اشتباهه و کودکت رشد خوبی نداره ما در نوتریکو کنارت هستیم تا مسیر درست رو بهت نشون بدیم.
به نظرت لاغری کودکان فقط به کم‌غذایی ربط داره؟
تغذیه ناکافی و غیراصولی فقط یکی از علت‌های لاغری بچه‌هاست. گاهی بچه‌ها به دلیل وجود بیماری‌ها و مشکلات گوارشی یا مشکلات رفتاری مثل بدغذایی تمایلی به خوردن غذا ندارن و بدغذا می‌شن. حالا بیاید هر مورد رو با هم بررسی کنیم:
تغذیه ناکافی و غیراصولی
اگه انرژی که کودک در طی روز مصرف می‌کنه از دریافت غذاییش بیشتر باشه می‌تونه باعث لاغری کودک بشه. بنابراین خیلی مهمه که بچه‌ها بسته به گروه سنی و میزان فعالیت‌شون در طول روز انرژی کافی رو از گروه‌های غذایی سالم و متنوع دریافت کنن. دقت کنید که داشتن روتین غذایی و خوراکی‌هایی که کودک در طول روز می‌خوره نقش زیادی بر روند وزن‌گیری او داره. ریزه خواری یکی از رفتارهای اشتباه تغذیه‌ای ست که می‌تونه اشتهای کودک رو بگیره و مانع از وزن‌گیری او بشه. بچه‌هایی که در طول روز بدون داشتن برنامه و روتین غذایی مشخص تنقلاتی مثل کیک، بیسکویت، شکلات، پفک و… می‌خورن معمولا در وعده‌غذایی اشتهای زیادی برای خوردن غذای اصلی ندارن و شرایط زمانی بدتر می‌شه که این دسته از تنقلات ناسالم جایگزین میان وعده‌های سالمی مثل میوه‌ها و لبنیات که سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی هستن می‌شن.
بیماری‌ها و مشکلات گوارشی
اختلالات گوارشی مثل رفلاکس، سوءجذب، آلرژی غذایی و… می‌تونه اشتها و تمایل کودک رو به غذا کم کنه یا در اگر کودک به دلیل مشکل سوءجذب، جذب مناسب و کافی از موادغذایی نداشته باشه روند وزن‌گیریش مختل می‌شه و لاغر می‌مونه. در این شرایط ابتدا لازمه کودک شما توسط متخصص اطفال ویزیت شه که دارو مناسب بیماری داده شه و اون مشکل برطرف شه، سپس با مراجعه به مشاور تغذیه میتونی برنامه غذایی مناسب برای افزایش وزن کودکت دریافت کنی.
مشکلات رفتاری و بی‌اشتهایی
گاهی غذا نخوردن و لاغری بچه‌ها به مشکلات رفتاری مثل بد غذایی، افسردگی، استرس و… مربوط می‌شه. البته خود بد غذایی و بی اشتهایی هم می‌تونه به دلایلی مثل یبوست، انگل، کم‌خونی فقرآهن، رفلاکس و… باشه. در صورت وجود این مشکلات، لازمه ابتدا اون بیماری درمان شه و در مرحله بعد تحت نظر مشاور تغذیه، رفتارهای غذایی اشتباه کودک اصلاح شه و با رژیم‌غذایی مناسب کودک به وزن ایده‌آل برای سنش برسه.
لاغری کودکان فقط ظاهرش نگران کننده‌ست یا سلامت رو هم تهدید می‌کنه؟
خیلی مهمه که علت لاغری کودکان توسط افراد متخصص شناسایی و درمان شه چون لاغری در کودکان فقط یه مسئله ظاهری نیست، بلکه می‌تونه نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر در رشد سلامت آنها باشه. گاهی کم وزنی و لاغری می‌تونه منجر به سوءتغذیه در کودک شه که نتیجه آن تاخیر در رشد جسمی و حتی مشکلات یادگیری ست.
تاخیر در رشد جسمی و مغزی
وقتی کودک مواد مغذی و انرژی کافی دریافت نکنه، وزن‌گیریش مختل می‌شه و بر رشد قد تاثیر منفی می‌گذاره. همچنین کمبود ریزمغزی‌ها مثل آهن، روی، اسیدهای‌چرب امگا 3 میتونن به تکامل مغزی کودک آسیب جبران‌ناپذیر بزنن و مانع از رشد مطلوب مهارت‌های شناختی و حرکتی کودک شوند.
مشکلات تمرکز و یادگیری
کودکانی که خیلی لاغر هستن و سوءتغذیه دارن معمولا انرژی کافی برای فعالت‌های ذهنی ندارن. کمبود موادغذایی ضروری مانند ویتامین‌های گروه B، آهن و پروتئین‌ها می‌تونه باعث خستگی زودرس، کاهش تمرکز و یادگیری کودک شه و این کودکان ممکنه در مقایسه با همسالانشون در مدرسه یا فعالیت‌های آموزشی عملکرد ضعیف‌تری داشته باشن.
والدین چه کارهایی میتونن برای افزایش وزن سالم بچه‌ها انجام بدن؟
تغذیه اصولی
خیلی مهمه که بچه‌هایی که لاغر هستن تحت نظر مشاوره تغذیه با یک برنامه‌غذایی اصولی پیش برن که در طول روز از گروه‌های غذایی سالم و متنوع به مقدار کافی دریافت کنن. گاهی اضافه کردن مواد غذایی پرانرژی و سالم مثل آجیل آسیاب‌شده، کره مغزها (مثل: کره بادام‌زمینی) و روغن زیتون می‌تونه به وزن‌گیری کودک کمک کنه.
تقویت اشتهای کودک
اگر بی‌اشتهایی کودک ناشی از بیماری گوارشی یا اختلال خاصی نباشه با انجام راهکارهایی مثل تنوع غذایی، استفاده از سبزیجات و میوه‌های رنگارنگ به صورت تزئین شده در بشقاب، استفاده از ظروف جدید مورد علاقه کودک می‌تونه اشتهای فرزندتون رو تحریک کنه و بچه‌ها برای خوردن اون غذا اشتیاق و هیجان بیشتری داشته باشن.
اینکه کودک رو در مراحل پخت غذاهای ساده مثل پنکیک مشارکت بدیم یا در چیدن میز قبل از وعده غذایی از او کمک بگیریم بر اشتهای کودک تاثیر مثبتی داره و با علاقه بیشتری اون غذا رو می‌خوره.
درمان مشکلات زمینه‌ای
در صورتی که لاغری کودک ناشی از مشکلاتی مثل کم‌خونی فقرآهن، انگل، وجود عفونت، رفلاکس و… باشه با مراجعه به متخصص اطفال ابتدا باید بیماری کودک درمان شه و بعد تحت نظر مشاور تغذیه برنامه‌غذایی برای افزایش وزن کودک تنظیم شه.
برای گرفتن مشاوره و برنامه‌غذایی تخصصی از نوتریکو همین الان فرم زیر رو کامل کنید.
