تغذیه تکمیلی کودک 🍽/ راهنمای طلایی برای شروعی مطمئن + جواب همه سوالات مهم مامان‌ها!
تغذیه تکمیلی یعنی چه؟
تغذیه تکمیلی یعنی کم‌کم از حدود پایان 6 ماهگی، در کنار شیرمادر یا شیرخشک، غذاهای ساده، مقوی و مناسبی به کوچولوت بدی تا هم موادمغذی موردنیازش رو تامین کنی و هم مهارت غذا خوردن و جویدن رو با روش اصولی به کودکت یاد بدی.
از حدود شش ماهگی به بعد، فقط شیرمادر یا شیرخشک برای تامین نیازهای تغذیه‌ای کودک کافی نیست و ذخایر آهن او رو به اتمامه. حالا دیگه وقتشه مزه‌ها، بافت‌ها و تجربه‌های جدید وارد زندگی کوچولوی ما بشن و اینجاست که نوبت تغذیه تکمیلی می‌رسه 😊.
البته یادت باشه تا یک سالگی غذای اصلی کودک شیرمادر یا شیرخشکه، پس هیچ چیزی نباید جایگزین اون بشه و غذاهای کمکی و تغذیه تکمیلی، تکمیل کننده شیرمادر یا شیرخشکه نه جایگزین اون.
تغذیه تکمیلی چه اهمیتی داره؟
تغذیه تکمیلی از دو جهت اهمیت داره:
تغذیه تکمیلی عادت‌ها و ترجیهات غذایی بچه‌ها در دوسال اول زندگی شون شکل میگیره، مخصوصا تا قبل از یک سالگی، یعنی دقیقا همین زمانی که غذای کمکی و تغذیه تکمیلی رو واسشون شروع میکنید. پس خیلی مهمه که غذای کمکی رو با روش اصولی به کوچولوها بدین که عادت‌های غذایی شون درست شکل بگیره.
تا شش ماهگی، شیرمادر یا شیرخشک، تقریبا همه نیازهای تغذیه‌ای کودک رو تامین میکنه اما بعد از این مدت شیر به تنهایی برای رشد کوچولو کافی نیست و لازمه غذای کمکی در کنار اون به تامین انرژی و موادمغذی و رشد کودک‌مون کمک کنه.
پس هر قاشق غذا در این دوران یه قدم پیشرفت به سمت رشد بهتر و تجربه جدید برای آشنایی و آشتی با غذاهاست 😊.
از چه سنی غذای کمکی رو شروع کنم؟
بهترین سن برای شروع غذای کمکی در اکثر بچه‌ها پایان شش ماهگی ست (مگر در شرایط خاص).
حالا اگه زودتر شروع کنی چی میشه؟ اتفاق های زیر ممکنه واسه کوچولوت پیش میاد:
- دریافت ناکافی انرژی و موادمغذی (مثل:آهن، روی و…)
- افزایش فشار به کلیه کودکان
- افزایش دریافت انرژی و موادمغذی و احتمال ابتلای شیرخوار به چاقی
- افزایش احتمال ابتلا به اسهال به دلیل عدم تکامل دستگاه گوارش
- افزایش خطر خفگی
از طرفی اگه دیرتر هم شروع کنی مشکلات زیر ممکنه واسه کوچولوت پیش بیاد:
- احتمال کاهش دریافت برخی از موادمغذی مثل پروتئین، آهن، ویتامین A و ابتلا به
- سوتغذیه یا کم‌خونی فقر آهن
- آهسته‌تر شدن رشد و تکامل شیرخوار
- به تاخیر افتادن تکامل حرکتی-دهانی
- کاهش پذیرش و خوردن غذا توسط شیرخوار
نشونه‌های لازم برای شروع غذای کمکی چیه؟
برای شروع غذای کمکی باید سه نشونه در کودکت ببینی:
- با حداقل کمک بتونه بشینه و سر، گردن و تنه رو در یک راستا نگه داره (یعنی هنگام نشسن پشت و کمرش کاملا صاف باشه و سرش به طرفین نیفته).
- اسباب‌بازی هاش رو تو دستش بگیره و بتونه به سمت دهانش بیاره.
- وقتی شما غذا میخوری، اشتیاق و میل زیادی نشون بده.
یادت باشه که هر سه نشونه رو باهم باید در کودکت ببینی و فقط یکی یا دوتای اونها کافی نیست.
تغذیه تکمیلی چه تاثیری بر رشد کودکم داره؟
غذاهای کمکی به رشد جسمی و مغزی، افزایش انرژی، تقویت سیستم ایمنی و ذخیره آهن کودک کمک میکنن. علاوه براین، همه غذاها، بافت‌ها و طعم‌های مختلفی که در این دوران مصرف میکنه عادت‌های غذاییش رو در آینده شکل میده.
غذای کمکی رو با چی شروع کنم؟
پوره میوه‌ها و سبزیجات (مثل پوره سیب، پوره هویج و…) انتخاب‌های مناسبی هستن چون سرشار از ویتامین‌ها و موادمعدنی مفید برای بچه‌ها هستن که برای رشدشون ضروریه اما باید بافت و اندازه آنها استاندارد و مناسب باشه که خطر خفگی برای کودک نداشته باشه.
غذای کمکی رو با چی شروع نکنم؟
نامناسب ترین غذا برای شروع غذای کمکی لعاب برنجه. چون نه تنها ارزش غذایی نداره، بلکه اگه به روش اصولی تهیه نشه مقدار آرسنیک بالایی داره که برای سلامتی کوچولوتون مفید نیست.
حجم غذای کمکی چقدر باشه؟
اوایل یک وعده در حد دو الی سه قاشق چایخوری کافیه و بعد به تدریج برحسب اشتهای کودک مقدارش رو بیشتر میکنیم. فقط یادت باشه معیار سیر شدن کوچولوت خالی شدن ظرف غذا نباید باشه بلکه اشتهای خودش باید باشه.
کودکم بعد از دو قاشق غذا دهنش رو قفل میکنه و دیگه نمیخوره، چی کار کنم غذای بیشتری بخوره؟
اصلا نیازی نیست غذای بیشتری بخوره. یادت باشه معیار سیر شدن کوچولوت خالی شدن ظرف غذا نباید باشه بلکه اشتهای خودش باید باشه. پس حتی اگه بعد از دو قاشق سیگنال سیری واست فرستاد و تمایل نداشت غذاخوردن رو ادامه بده نباید با عوامل حواس پرتی (گوشی، کارتون و…) غذای بیشتری بهش بدی چون در این صورت دو عادت رفتاری اشتباه در کودکت به وجود میاری:
- بدغذا میشه
- ریسک اضافه وزن و چاقی در اون کودک هم در سنین کودکی و هم بزرگسالی بیشتر میشه
چون یادنمیگره که فرق بین احساس سیری و گرسنگی اش رو درست تشخیص بده و نمیتونه اشتهاش رو کنترل کنه و اکثر اوقات این عادت اشتباه تا بزرگسالی همراه فرد میمونه و باعث ایجاد بیماری های مزمن مثل: دیابت، فشارخون و … میشه.
غذای میکس شده برای کودک مناسبه؟
خیر. غذای میکس شده باعث میشه که کودک مهارت جویدن و بلعیدن غذاها رو یاد نگیره. به جای غذای میکس شده میتونید در ابتدا غذاهای پوره‌ای که بافت نرم دارن (مثل فرنی) رو به کودک تون بدید و به تدریج قوام بافت این غذاها رو بیشتر و غلیظ‌تر کنید تا در نهایت کودک آمادگی کافی رو برای جویدن و بلعیدن غذاهای انگشتی پیدا کنه.
چه غذاهایی برای زیر یکسال ممنوعه؟
شکر، نمک، عسل، گوشت‌های خام یا نیم‌پز، لبنیات محلی، تخم‌مرغ خام یا عسلی، آبمیوه، ترشی، شور، ژله، نوشابه، غذاهای گرد و لیز و سفت مثل: سیب خام، هویج خام، آلبالو، کشمش و… (مگر اینکه اصلاح شوند) زیرا این دسته از غذاها خطر خفگی بالایی دارند.
غذاهای کمکی رو با چه روش‌هایی میتونم به کودکم بدم؟
روش سنتی، روش جدید BLW (تغذیه مستقل کودک)، روش ترکیبی.
کودکم رفلاکس داره، میتونم غذای کمکی رو از 4 ماهگی شروع کنم؟
خیر. زیرا شروع غذای کمکی قبل از اینکه به وجو یا عدم وجو رفلاکس بستگی داشته باشه، به آمادگی و تکامل کودک برای شروع غذای کمکی بستگی داره. یکی از این آمادگی‌ها اینه که بچه‌ها با حداقل کمک بتونن بشینن و سر و گردن و تنه رو در یه راستا نگه دارن، در غیر این صورت شروع غذای کمکی در اونها خطرناکه و میتونه باعث خفگی شون بشه.
از طرفی برای کاهش علائم رفلاکس در این بچه‌ها، بهتره غذای کمکی رو با روش BLW (مخفف Baby-led weaning) شروع کنیم که اولویتش با مصرف غذاهای انگشتیه. این روش نیاز به مراحل تکاملی پیشرفته داره و بچه‌های چهار ماهه نمیتونن با این روش غذای کمکی رو شروع کنن. البته دقت کنید که شروع غذای کمکی با روش BLW نیاز به آموزش تخصصی داره و اگر آموزش اصولی در این زمینه نبینید خطر خفگی برای کودک داره.
کودکم حساسیت به پروتئین گاوی داره و زیر یکساله چه غذاهایی رو باید از برنامه غذاییش حذف کنم؟
شیرپاستوریزه گاو، ماست، پنیر، کره، خامه و کلیه محصولاتی که حاوی این دسته از موادغذایی هستن.
کودکم رفلاکس داره، میخوام غذای کمکی رو واسش شروع کنم؟چطوری شروع کنم؟
در تغذیه کودکانی که رفلاکس دارن باید به چهار نکته دقت کنی:
غذای کمکی رو با غذاهایی که حالت اسیدی دارن مثل گوجه‌فرنگی، مرکبات و غذاهایی که پرادویه هستن به جای آنها هویج، سیب‌زمینی، آووکادو و کدوحلوایی انتخاب‌های مناسبی هستن چون خاصیت اسیدی کمتری دارن.
- غذای کمکی این بچه‌ها رو با غذاهایی که آبکی هستن مثل فرنی و حریره بادوم شروع نکن. و اگه میخوای با فرنی شروع کنی، حتما اون فرنی قوام داشته باشه و جای برنج از آرد گندم یا جو دوسر استفاده کن
- غذای کمکی رو با روش BLW شروع کن نه روش سنتی
- حجم غذای کمکی نباید زیاد باشه. بنابراین توصیه میشه بر حسب سن کودک، تعداد وعده‌های غذایی افزایش و حجم غذای مصرفی در هر وعده کمتر شه.
میتونم غذای کمکی رو با فرنی آرد برنج شروع کنم و تا یک هفته همین رو بدم؟
خیر، چون آرد برنج به خاطر آرسنیکی که توی برنجه برای شروع غذای کمکی مناسب نیستدو مصرف زیادش تاثیر منفی روی رشد جسمی و ذهنی کودک میگذاره. به جای اون میتونی غذای کمکی رو با میوه‌ها و سبزیجات تازه و سالم شروع کنی که منبع عالی از ویتامین‌ها و موادمعدنیه که برای رشدش هم ضروریه.
میشه تا یک سالگی غذای کمکی رو فقط به شکل پوره به کودک بدم؟
خیر، اگه غذای کمکی رو فقط به شکل پوره به کودکت بدی، فقط به همین یک بافت عادت میکنه و جویدن رو یاد نمیگیره. بچه‌هایی که به مدت طولانی فقط بافت پوره میخورن، جویدن رو یاد نمیگیرن و فقط غذا رو قورت میدن یعنی نمیدونن که وقتی لقمه غذا توی دهنشونه چطوری باید با زبون شون لقمه غذایی رو تو دهن بچرخونن، با لثه‌هاشون اون رو له کنند و در نهایت قورت بدن.
مشکلی که برای این بچه‌ها پیش میاد اینه که بعد از یک سالگی که میخوان در کنار ما کاملا غذای سفره رو بخورن، دائم عوق میزنن و نمیتونن غذا بخورن چون تا یک سالگی فقط پوره خوردن. بنابراین مهمه که کودک از حداکثر تا نه ماهگی غذاهای انگشتی رو امتحان کنه اما قبل از دادن غذاهای انگشتی به کودک باید حتما در این زمینه آموزش اصولی ببینید.
کودک من هنوز دندون نداره میتونه غذاهای انگشتی بخوره؟
بله میتونه. این تصور کاملا اشتباهه که چون کودک دندون نداره نمیتونه غذاهای انگشتی بخوره چون بافت غذایی که به کودک توصیه میکنیم به اندازه‌ای نرمه که به راحتی بین دو انگشت له میشه. بنابراین بچه‌ها به راحتی میتونن این غذاها رو بین لثه‌هاشون له کنن و جویدن رو یاد بگیرن.
یادت باشه اگه تا یک سالگی فقط غذاهای میکس و پوره به کودکت بدی نه تنها بدغذا میشه، بلکه جویدن رو یاد نمیگیره و بعد از یک سالگی که باید در کنار شما غذای سفره رو بخوره به شدت عوق میزنه و نمیتونه غذا بخوره.
جهت دریافت مشاوره یا رزرو وقت فرم زیر را تماس کنید تا کارشناسان ما در اسرع وقت با شما تماس بگیرند.
